برای شروع همکاری در پروژه‌های مهم و سنگین پتروشیمی، صنایع نفت و گاز و انرژی، انعقاد قرارداد بای بک (Buy-Back) مهمترین رکن است. کشورهای در حال توسعه برای انجام هر نوع همکاری در زمینه صنایع مختلف و سنگین، این نوع قراردادها را منعقد می‌نمایند. با عقد این قرارداد با شرکت epc پتروشیمی، پیمانکاران دسترسی بهتر و بیشتری به فناوری و انتقال آن برای اجرای دقیق‌تر پروژه‌های بزرگ دارند.
آنها همچنین بعد از قرارداد می‌توانند با استفاده از بهترین روش‌ها به تامین مالی پروژه‌های بزرگ بپردازند. برای این که بیشتر با قراردادهای بای بک آشنا شوید و بدانید این نوع قراردادها در اصل چه کاربردی در پروژه‌های پیمانکاری دارند، با ما همراه شوید.
بای بک به عنوان یکی از قراردادهای متداول سرمایه‌گذاری بین پیمانکاران داخلی یا خارجی با شرکت‌های بزرگ صنعتی است. این قرارداد با هدف تامین منابع مالی، فناوری، تجهیزات و همچنین مدیریت پروژه انجام می‌شود. به این صورت که بعد از اتمام پروژه، شرکت پیمانکاری تمام هزینه‌های خود را از سود توافق‌شده از محل فروش محصول تولیدی به دست می‌آورد.
در اصل قرارداد به این صورت است که کارفرما می‌تواند وزارتخانه، یک شرکت بزرگ پتروشیمی یا حتی شرکت ملی نفت باشد. از سوی دیگر، با پیمانکار داخلی یا چندین پیمانکار بینالمللی جهت اجرای پروژه‌های بزرگ و سنگین منعقد شده و فرایند کار از صفر تا صد به ایشان محول می‌گردد. در نتیجه برای پرداخت هزینه، شرکت پیمانکار باید منتظر کسب سود از محل تولیدات آتی پروژه حال چه نفت خام باشد چه گاز و یا محصولات پتروشیمی بماند.
ایران به دلیل توسعه میادین نفت و گاز خود در طی چندین دهه اخیر و مسائل بینالمللی دیگر، با محدودیت جذب سرمایه خارجی در این زمینه مواجه شده است. از سوی دیگر نیز، قوانین داخلی کشور این اجازه را نمی‌دهد که شرکت‌های بزرگ اقدام به مشارکت در تولید با شرکت‌های خارجی نمایند. از این رو با جایگزین نمودن قرارداد بای بک، شرکت‌ها هم موفق شده‌اند سرمایه خارجی را جذب کنند و هم مالکیت منابع ملی خود را حفظ نمایند.
این نوع قراردادهای پروژه‌ای، از یک ساختار اصلی و مناسب برخوردار هستند که شامل چندین بخش می‌شود. از جمله:
پیمانکاران موظف هستند خود در حین انجام پروژه، بخش زیادی از هزینه و منابع مالی را پوشش دهند. انجام این کار برای کشور میزبان اهمیت داشته و منجر می‌شود تا در حین اجرای پروژه، بار مالی مستقیمی بر روی دوش دولت نیفتد.
طبق قرارداد بای بک، پیمانکار متعهد می‌گردد تا از دانش و تخصص جدید نیروهای خود برای اجرای پروژه استفاده کند. این مسئله همچنین به افزایش اطلاعات و دانش نیروهای داخلی نیز کمک شایانی می‌نماید.
در بیشتر پروژه‌های سنگین، پیمانکاران بعد از عقد قرارداد، موظف به انجام تمامی مراحل اجرای پروژه می‌شوند. این مراحل از طراحی مهندسی شده تا تامین تجهیزات و کالا و در نهایت ساخت و راه‌اندازی پروژه را شامل می‌شود. معمولا پیمانکاران در همکاری با شرکت EPC پتروشیمی، حساسیت بیشتری به خرج داده و قرارداد را دقیق‌تر تنظیم می‌کنند.
آخرین مرحله از قرارداد بای بک نیز، مربوط به بازپرداخت هزینه اجرای پروژه می‌شود که باید از طریق فروش محصولات تولیدی یا سود به دست آمده از محل پروژه تامین گردد. مدت زمان بازپرداخت هزینه اجرای پروژه به یک دوره مشخص (5 الی 10 سال) محدود بوده و پس از آن مالکیت تمام پروژه به کارفرما منتقل خواهد شد.
نکته‌ای که باید در خصوص این نوع قراردادهای بیان کنیم، این است که مالکیت منابع به هیچ عنوان قابل انتقال به غیر نبوده و باید در اختیار کشور میزبان بماند. همچنین برای دریافت هزینه اجرای پروژه، پیمانکار نیازی به دریافت تضمین بانکی از کارفرما ندارد. در نهایت نیز ریسک انجام این نوع پروژه‌ها برای پیمانکاران بالا بوده و در صورتی که تولید یا فروش مطابق با پیش‌بینی انجام شده صورت نگیرد، پیمانکار متضرر خواهد شد.
انجام هر نوع پروژه برای صنایع مختلف از طریق قراردادهای بای بک، با مزایا و معایب خاص خود همراه است که باید آنها را چنین بیان کنیم:
البته این نوع قراردادها با برخی معایب نیز همراه هستند که باید آنها را نیز چنین بیان کنیم:
به طور کلی انجام این نوع پروژه‌های سنگین در صنایع مختلف با قرارداد، کمک می‌کند تا شرکت پیمانکار عملکرد بهتری داشته و تمام اقدامات زیر نظر خود او انجام شود. از این رو بیشتر شرکت‌های پیمانکاری، ترجیح می‌دهند قرارداد بای بک با شرکت‌های بزرگ جهت اجرای پروژه منعقد نمایند.
ویژگی‌ها | بای‌بک | مشارکت در تولید (PSC) | خدماتی (Service Contract) |
مالکیت منابع | ملی | مشترک | ملی |
ریسک پیمانکار | بالا | متوسط | پایین |
مدت قرارداد | کوتاه | بلندمدت | کوتاه |
انتقال فناوری | بله | بله | محدود |
انعطاف‌پذیری | پایین | بالا | متوسط |
در کل باید بیان نماییم که قرارداد بای بک یک اهرم مهم برای همکاری جهت توسعه زیرساخت‌های نفت، گاز و پتروشیمی در هر کشوری است. کشورهای در حال توسعه نیاز دارند از این اهرم به درستی استفاده کرده و دانش و اطلاعات جدید به دست آورند. همچنین از فناوری‌های جدید کمک گرفته و به پیشرفت بیشتر کشور کمک کنند.
شرکت‌های پیمانکار داخلی معتبر همچون کاررس نیز در این زمینه بهترین خدمات را به شرکت‌های بزرگ ارائه می‌نمایند. آنها با همکاری با مهندسان متخصص از کشورهای مختلف، پروژه‌های داخلی را با مناسب‌ترین هزینه اجرا نموده و به فناوری بیشتر دست می‌یابند. با وجود آنکه این نوع قراردادها از نقاط ضعف برخوردار بوده و توسط دیگران انتقاد می‌شوند، اما هنوز به عنوان یک ابزار مهم جهت توسعه آینده صنایع انرژی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دسته بندی بر اساس: